Bilimsel Perşembe

Mindfulness, Belirsizlik ve Uyum Sağlama Yetisi: 2025 Tarihli Bir Araştırmadan Kurumsal Çıkarımlar

Günümüz iş dünyası, yapay zeka, ekonomik dalgalanmalar, iklim krizi ve değişen iş gücü dinamikleriyle benzeri görülmemiş bir dönüşüm yaşıyor. Değişim artık bir istisna değil, iş yaşamının sürekli bir gerçeği. Bu nedenle belirsizlikle başa çıkmayı öğrenmek çalışanlar ve kurumlar için kritik bir yetkinlik haline geliyor.

Bir önceki yazımda , WEF 2025 İşlerin Geleceği Raporu ışığında kurumsal mindfulness programlarının bu sürekli değişim ve belirsizlik ortamında çalışanlara ve kurumlara sağlayabileceği katkılardan bahsetmiştim. Henüz okumadıysanız buradan ulaşabilirsiniz.

Bu yazımda ise, iş yerindeki belirsizlik ile uyum sağlama yetisi arasındaki ilişkiye odaklanan güncel bir araştırmayı paylaşacak ve kurumsal mindfulness eğitimlerinin belirsizlik ortamlarında çalışanlara ve organizasyonlara sağladığı katkıları ele alacağım.

🔍  Araştırmalar Mindfulness Hakkında Ne Diyor?

2025 yılında Management Research Review’de yayımlanan "Mindfulnessın Belirsizlik ve  Uyum Sağlama Yetisi Arasındaki İlişkide Rolü:  Duygular Aracılığıyla  Bir Yaklaşım" başlıklı çalışma; 159 çalışanın 10 iş günü boyunca yanıtladığı günlük anketlerden elde edilen 1.590 veriye dayanmaktadır.

Bu yöntem, belirsizlik durumunda çalışanların günlük deneyimlerini ve duygusal tepkilerini anlık olarak değerlendirmeye ve bunların iş yaşamındaki etkilerini anlamaya olanak sağlamıştır.

Araştırmada, belirsizlik; “bireyin bir durumu doğru biçimde ön göremeyeceğine dair algısı” olarak tanımlanıyor. Özellikle son yıllarda iş dünyasında belirsizliğin arttığı vurgulanıyor.

Aktarılan literatüre göre, çalışanlar iş günleri boyunca değişen teslim tarihleri ve öncelikler, belirsiz talimatlar, teknik aksaklıklar ya da kaynak eksiklikleri gibi öngörülemeyen durumlarla sıklıkla karşı karşıya kalmaktadır. Bu tür belirsizlikler, çoğu zaman korku, endişe ve hayal kırıklığı gibi olumsuz duygulara ve kaçınma davranışlarına yol açabilmektedir.

Araştırmacılar, bu olumsuz duyguların belirsizlik ile uyum sağlama (adaptive) yetisi arasındaki ilişkiyi kısmen açıkladığını ve belirsizliğin çalışanların esenliği (wellbeing) üzerinde de etkili olabileceğini göstererek, bu dinamikleri anlamanın kurumlar açısından kritik hale geldiğini vurguluyorlar.

Çalışmada şu üç temel soruya yanıt aranıyor:

• Belirsizlik, çalışanların uyum sağlama yetisini nasıl etkiliyor?

• Olumsuz duygular bu ilişkide nasıl bir aracı rol oynuyor?

• Mindfulness bu etkiyi düzenliyor mu?

📊 Bulgular

• Belirsizlik ve uyum sağlama yetisi ilişkisi

Araştırma, belirsizlik düzeyleri ile çalışanların uyum sağlama yetisi arasında anlamlı bir ilişki bulunduğunu ortaya koyuyor. Ancak bu ilişkinin gücü, kişinin duygusal tepkilerine ve sahip olduğu mindfulness düzeyine göre farklılık gösteriyor.

• Olumsuz duygular, bu ilişkiyi zayıflatıyor.

Belirsizlik; stres, kaygı ve endişe gibi olumsuz duygulara neden olabiliyor. Bu duygular ise çalışanların değişen koşullara uyum sağlama becerilerini olumsuz yönde etkiliyor. Nitekim literatürde de benzer bulgular yer almakta:

• Miron-Spektor ve Rafaeli (2009), olumsuz duygulanımın iş performansını sekteye uğratabileceğini belirtirken,

  
  

• Gonzalez-Romá ve arkadaşları (2006), çalışanların performans düzeylerinin duygusal durumlarından önemli ölçüde etkilendiğini ortaya koymuştur.

• Mindfulness, bu ilişkiyi düzenleyici bir rol üstleniyor.

Araştırma, belirsizlik → olumsuz duygu → daha düşük uyum sağlama yetisi zincirine işaret ediyor. Mindfulness ise bu zincirin halkalarını gevşeterek olumsuz döngüyü yumuşatıyor.

Günlük mindfulness düzeyi yüksek olan çalışanlar, belirsizlik karşısında duygusal olarak daha istikrarlı kalabiliyor. Bu da onların değişen koşullara daha tutarlı ve etkili şekilde uyum sağlamalarına yardımcı oluyor.

📊 Yüksek mindfulness ⇒ daha stabil uyum

• Düşük mindfulness düzeyi, kırılganlık yaratıyor.

Belirsizlik arttığında mindfulness düzeyi düşük çalışanlar da adaptasyon gösterebiliyor; ancak ortalamada yine de mindfulness düzeyi yüksek çalışanların istikrarlı ve görece daha yüksek uyum düzeyinin altında kalıyor ve belirsizliğe bağlı iniş-çıkışlar gösteriyorlar.

📊 Düşük mindfulness ⇒belirsizlikle birlikte uyumda dalgalanma

🔍 Uyum Sağlama Yetisi Neden Önemlidir?

İş yerinde belirsizliğin baskın olduğu dönemlerde, çalışanların yalnızca görev tanımlarıyla sınırlı olmayan davranışlar sergilemeleri, hedeflerine ulaşmak için uyum sağlama yetisi göstermeleri oldukça önemlidir.

Uyum sağlama yetisi , bir çalışanın dinamik çalışma ortamlarına etkin bir şekilde adapte olma becerisini ifade eder.

Bu beceri, bireylerin değişimlerle başa çıkma, bu değişimlere cevap verme, değişimleri destekleyerek birey veya ekip üyesi olarak rollerinde daha iyi uyum gösterme yetkinliğini kapsar.

Araştırmacılar, bu yetkinliğin;

• belirsizlikleri yönetmek,

• stresli gündelik durumlarla başa çıkmak,

• iş taleplerini karşılamak ve

• diğer günlük zorluklara karşı esneklik geliştirmek açısından kilit bir rol oynadığını vurgulamaktadır.

💡Peki, iş yerinde mindfulness eğitimleri nasıl katkı sağlar?

Araştırma bulguları gösteriyor ki, belirsizlik ortamında çalışanların yaşadığı olumsuz duygular (negative affect) uyum sağlama yetisini zayıflatıyor. Yani stres, kaygı veya hayal kırıklığı gibi duygular, çalışanların değişime sağlıklı biçimde yanıt verme kapasitesini olumsuz etkileyebiliyor.

Tam da bu noktada devreye mindfulness giriyor: Çalışmada, mindfulnessın bu ilişkiyi düzenleyici (moderatör) bir rol oynadığı ortaya konuyor. Araştırma belirsizliğin uyum sağlama yetisini negatif duygular aracılığıyla olumsuz etkilediğini ve mindfulnessın bu etkiyi tamponlayabileceğini gösteriyor.

Örneğin, belirsizlik çalışanı strese sokabilir; bu stres de uyum becerisini zayıflatabilir. Mindfulness düzeyi yüksek olduğunda ise hem stres daha hafif yaşanır hem de belirsizliğin uyum sağlama yetisine yansıyan toplam olumsuz etkisi belirgin biçimde zayıflar.

Araştırmaya göre, belirsizlik arttığında düşük mindfulness düzeyine sahip çalışanların uyum sağlama yetisi belirgin biçimde dalgalanırken, yüksek mindfulness düzeyine sahip çalışanlar ise belirsizlik düzeyinden bağımsız olarak yüksek ve istikrarlı uyum sağlama becerilerini koruyorlar.

Günümüz iş dünyasında ise değişim kaçınılmaz. Bu nedenle, kurumsal mindfulness eğitimleriyle çalışanları desteklemek her zamankinden daha önemli hale geliyor.

Kurumsal mindfulness eğitimleri, çalışanların:

• zorlayıcı duyguları tanımasına ve fark etmesine,

• belirsizlik anlarında duygusal olarak merkezde kalabilmelerine,

• uyum sağlama yetilerinin desteklenmesine,

• ve ekip içinde daha açık, empatik bir iletişim kurulmasına katkı sağlar.

Bununla birlikte yapılan anketler değişim yönetimin yukardan aşağıya değil, bütüncül bir şekilde gerçekleştiğinde daha etkili olduğunun altını çizmektedir. Değişim, çalışanlara dışarıdan uygulanan bir süreç değil; onların katılımıyla ve katkısıyla hayata geçen bir dönüşümdür.

Kalıcı bir dönüşüm, sadece çalışanları değil, tüm organizasyonu kapsayan bütüncül bir anlayış gerektirir. Bu nedenle değişim süreçlerinin en önemli bileşenlerinden biri pozitif iş kültürüdür.

Bu bağlamda, kurumsal mindfulness eğitimlerinin organizasyonel düzeyde de önemli katkıları olduğu görülmektedir.

Mindfulness uygulamaları:

• pozitif bir organizasyon ikliminin oluşmasına,

• açık iletişime dayalı bir kurum kültürünün gelişmesine,

• hata farkındalığının artmasına

• ve değişen koşullara karşı daha esnek yanıtlar üretilmesine katkı sağlar.

Böylece sadece bireysel dayanıklılık değil, aynı zamanda daha farkındalıklı bir kurum kültürünün de gelişmesine olanak sağlar.

Kurumsal mindfulness programları, çalışanların zihinsel esnekliklerini ve duygusal farkındalıklarını geliştirmelerine alan açarak; ekiplerin değişime daha sağlıklı yanıt verebildiği, daha güvenli ve insan odaklı iş ortamlarının oluşmasına katkıda bulunur.

🧠 Mindfulness bir moda değil; bireyler ve kurumlar için kanıtlanmış faydaları olan, geliştirilebilir bir kapasitedir.

📖 Kurumsal mindfulnessın bilimsel olarak kanıtlanmış etkilerini daha yakından keşfetmek için web sitemdeki Araştırma ve Raporlar bölümünü inceleyebilirsiniz.

Her kurumun dinamikleri ve ihtiyaçları farklıdır. Sizi ve ekibinizi daha yakından tanımak, iş yerinizde mindfulnessın yaratabileceği etkileri birlikte değerlendirmek için ücretsiz bir ön görüşme planlayabiliriz. 📩 info@corpmindfulhub.com

Yeni yazılarımdan haberdar olmak isterseniz buradan abone olabilirsiniz.